Linguistic Metaphor and Its Indications in Nahj al-Balagha

Şerîf er-Radî tarafından derlenen Hz. Ali’ye (r.a) nispet edilen Nehcü’l-Belâga, dil ve belagat çevrelerinde değeri bilindiği için değişik vesilelerle sık araştırma inceleme konusu yapılmış günümüz edebiyat hala güncelliğini korumaya devam etmektedir. “Belagat yolu” anlamına gelen “Nehcü’l-Belâga”ya Arap dilindeki söz sanatının inceliklerine vakıf olmak amacı ile modern çağ dahil dâhil üzere çeşitli mahfillerde pek çok şerh yazılmıştır. Şerhlerde Nehcü’l-Belâga’da anlamı kapalı kalan lafızların eden çağın gereklerine göre yeniden yorumlanması sayesinde edebiyatının temel taşlarından kabul bu eserin hep güncel taze kalması sağlanmıştır. Eseri edenler mecaz, istiare kinaye vb. sanatlarının değinmişlerdir. Biz çalışmada Nehcü’l-Belâga lafızlarında meydana anlam kaymalarını göstermeye çalışacağız. Çalışmamızda delalet değişimine neden olan başta lafzın mecazi anlamda uzun süre kullanımı üzere, kayması, daralması genişlemesi, somut anlamlı soyut kullanılması veya gibi delaletinin farklılaşmasına etmenleri irdeledik. Başta iki büyük yorumcusu şarihi el-Bahrânî el-Hûî’nin şerhleri ulaşabildiğimiz yaklaşık yirmi şerhten istifade ettik. Bu bağlamda lafızlarda değişimlerini ayrıca dil, gösterge bilimin yaklaşımı irdeleyip dili bilginlerinin görüşlerine yer vererek meseleyi açıklamaya çalıştık. Çalışmamızın sonucunda gördük ki yorumcuları lafızları hakikat-mecaz çerçevesinde ele almışlardır. Genel yaklaşım minvalde olmakla birlikte hangi mecaz hangilerinin hakikat olduğuna dair genel bir uzlaşı yok gibidir. Fakat asli klasik bilgin yorumculara farklılık göstermekte olup çelişmektedir. Nitekim anlambilim aslına bakmaksızın “lafzın yaygın anlamdaki kullanımını” alıp buna bunun dışındaki sayarken; bilimcilerinin çoğunluğu kimi bilgini ise ilk vaz’ı alıp, kullanımları saymaktadırlar. Buna yaptığımız diye nitelenmesi durağan anlayışının yansımasıdır. Sanırız bunda Aristoteles’ten beri edebiyata hâkim sabit da etkisi vardır. Klasik anlayış vaz’da anlamları sabitlenen mekanik birer cisim olarak görür. en ufak değişimi nitelenmesinin sebebi” görmüştür. Lafzın asırlar boyu sürse, hatta vaz’daki hakiki unutulsa bile anlama delaleti değil olmaya edecektir. yaklaşımına göre, dile sonradan eklemlenen arızi/geçici vasıftır. Dillerde asıl belirli yıllar kesintisiz kullanılmasıdır. sağlanırsa lafız kullanıldığı olmaktadır. Şarihler getirilen gerçekleştiği saptanan diğer gerçeklik, kaymalarıdır. kaymaları anlamlarında görülen daralma genişleme duyu alanından (somut-soyut tersi) diğerine kayması şeklinde gerçekleşebilmektedir. Lafızların değişimlerinde daralıp genişlemesinde somut-soyut alanlarında birtakım kaymalarının ana sebebi kullanımının hal almış olmasıdır. Yukarıda tespit teyit ettiğimiz, tedavülde manaya delaletleri aslı olsun fark etmez, lafzıdili yaşatan koruyan kullanım sıklığıdır. Kullanılmayan olsa zamanla unutulacaktır. Unu-tulduktan sonra anlamın kullanılsa sayılacaktır. karşın olduğu halde hakikate katılacaktır. Asıl kullanılmadığı durum sarmalına tür kısır döngüye olacaktır.